Mendabian II. Errepublikaren garaian desberdintasun sozialak handiak ziren oso. Goseak estutzen zituen jornalarien familiak familia aberats bakar batzuk lurren gehiengoa zuten bitartean. Desberdintasunok gatazka soziala sortu zuten eta 1936ko udaberrian gertatutakoek geroago pasatuko zena iragartzen zuten.

Lizarraldeko 200 nafar baino gehiago erail zituzten Zaragozan behin Sanjurjo tertziora indarrez eraman eta gero. Sarraski horrek bereziki Sartaguda kolpatu zuen bertakoak baitziren eraildakoen laurdena. Kopuru handia herri txiki baterako.

Andosillan militante errepublikazaleek kasinoa eraiki zuten hain aisia eta lan politikoa non garatu edukitzeko. 1936ko estatu kolpearen ondorioz falangeak kasinoa lapurtu eta kartzela gisa erabili zuen. Bertan egon ziren atxiloturik kasinoa bera eraikitzen egon ziren herritarrak

Emakumeen kontrako errepresioa faxisten aldetik bereziki latza izan zen. Izan ere, ez zen nahikoa izan etxeko gizonak eramatea eta hiltzearen ondorioz miseria gorrian uztea. Etengabeko irainek eta umiliazioek urte askotako ixiltasuna ekarri zuten.

Lodosa da, Iruñea bazterrean uzten badugu, eraildako gehien duen Nafarroako herria. Osotara, 133 pertsona erail zituzten kolpista faxistek Ebro bazterreko herri horretan. Lodosan indar errepublikarrek defentsa antolatu nahi izan zuten kaleak hartuz eta armak erabiliz baina, indar faxistak askoz ere ugariagoak ziren eta hobeki armaturik zeuden. Hori dela eta, erresistentziak ez zuen fruiturik eman eta geroko errepresioa bereziki handia eta krudela izan zen.

Irakasleen kontrako errepresioa faxisten aldetik zinez gogorra izan zen Nafarroan. 1.087 irakasleetatik %22 zigortua izan zen. Mota guztietako zigorrak ezarri zizkieten. lanetik kanporatuak izan ziren, lekuz aldatuak eta kasurik larrienenetan erail egin zituzten. Elizak gogor eragin zuen hezkuntza alorrean Errepublika iritsi arte zuen monopolioari eusteko.

San Cristobal gotorlekua birikeriak jota zeuden preso antifrankistentzako erietxe bihurtu zuten. Hango baldintza txarrek eraginda eta gaixotasunaren presentzia etengabeak heriotza ekarri zien ehunka presori. Horietako batzuk botilen hilerrian izan ziren lurperatuak

1936.ean sarraski itzela gertatu zen Nafarroa osoan nahiz eta gerra fronterik ez zen egon. Lizarra aldeko herriek gogor pairatu zuten faxisten errepresioa eta denen artean Sartaguda nabarmentzen da. Izan ere, portzentualki Sartaguda da eraildako gehien duen Nafarroako herria.

Anastasinitarren zirkuarekin gertatu zena, 1936ko errepresioaren testuinguruan, misteriorik handienetako bat da. Izan ere, 50 pertsonan inguru mugitzen zuen zirku handia iritsi zen Lodosara Estatu kolpe faxista baino egun batzuk lehenago. Altxamenduak beraz, gatazkaren zurrunbiloan sartu zuen zirkua eta gaur egun, oraindik ere, ez da zehaztasunez ezagutzen zer gertatu zen zirkuko langile askorekin.

Europan inoiz izandako preso ihesarik handiena gertatu zen Ezkabako San Cristobal gotorlekuan 1938ko maiatzaren 22an. Ehunka presok egin zuten ihes eta geroko pertsona ehizean 206 lagun akabatu zituzten, gehien gehienak atxilotu ondoren. Frankismoak ezarri zuen ixiltasunaren ondorioz urte askotan ezezaguna izan da herritar askorentzat gertaera hori eta azken aldi honetan egindako ahaleginari esker pertsona batzuen gorpuzkiak agertu dira.