Nafarroako Lan-Osasun sailaren arabera, pandemiak sekulako eragina izan du Nafarroko erresidentzietan. 5.500 egoiliar inguru bizi dira, eta lehenbiziko olatuan, guztietatik %35 gaixotu, eta %7 zendu ziren: "Oso datu latzak dira, eta arrazoia da erresidentzietan leku gutxi dagoela egoiliar guztientzat".

Manuel Auza Mikel Auzaren aita Vergel erresidentzian dago: "Jende asko dago bertan, baina ez daude masifikatuta". Hala ere, Auzak nabarmendu du "isolatuta" egon direla "kartzelako ziegetan egongo balira bezala". Pandemiak bere aitarengan eragin handia izan duela dio: "Pandemiarekin bizkortu egin da nire aitaren beheranzko prozesua". Auzak erresidentzietako baldintzak hobetu beharko liratekeela dio: "Ratioak igo ahal zituzten gure zaharrak hobeto zaintzeko... Gainera, ekimen publikoko zahar etxeek eta pribatuek ez dute zerikusirik; guztiek publiko izan beharko lukete", azpimarratu du.

Azken urteetan, zaintza-lanak egiten ari da Auza; ama alzheimerrak jota dago, eta aita erresidentzian du: "Dena eman digute, bizio gehiegi, eta hori igarri da. Orain nire bizitzaren denbora gehiena beraiekin pasatzen dut". Vergen erresidentzian ez ziren asko elkartzen, eta bost egoiliar soilik kutsatu dira: "Sekulako buelta eman beharko genieke zaintzei; oso garrantzitsuak dira".

Adinekoek itxialdi zorrotzena sufritu dute, eta beraientzat beharrezkoak diren muxu eta besarkadei uko egin behar izan diete denbora luzez. Koro Lopez de Sabando adineko emakume bat da; ezin dela kexatu dio, baina nabarmendu digu gogorrena bere hiru urteko bilobaren muxuak ezin jasotzea izan dela. Mikel Auzaren aita Vergel erresidentzian dago, eta zentroetan bizitako egoeraz hausnartu du Reyes Ilintxeta kazetariarekin.

Irati Goikoetxea 'Herriak ez du barkatuko' liburua egiten aritu da pandemia garaian: "Pandemia garaia onerako izan da nire antolaketarako, zenbait egiteko eten behar izan ditudalako, eta nire burua zentratu behar izan dudalako idazketan eta jolasean. Lan ordutegia malgutu ahal izan dut eta denbora tarte pertsonal hori idazketari eskaini ahal izan diot". "Oso lasai" igaro du egoera, eta pandemia "gozoa" eta "goxoa" izan dela dio.

Goikoetxearen esanetan, arriskua dago bizitako guztia segituan ahazteko: "Oso erritmo bizian bizi gara, eta erritmo horrek bizitakoak eta sentitutakoak pilatzen dizkigu. Zentzu horretan, biziraute nahi eta behar horretatik ahanzturarako joera izaten dugu". Hori horrela, egoera honek bide berriak urratzeko balio beharko lukeela dio: "Aukera eta baliabideak baditugu, gaitasuna badago, eta inertziak hausteko momentua izan daiteke". Zentzu horretan, adierazi du gelditzen eta ekiten asmatu behar dela, eta bereziki erakundeek apustu serioak egin behar dituztela azpimarratu du: "Geldialdi honetan kultur arloko hainbat ahotsek eskatu dute hau ezin dela gelditu; honi jarraipena eman behar zaio, eta kultura, sorkuntza lehen lerroan jarri behar dugu; kulturaren bidez aberastu behar ditugu gure buruak".

Era berean, adierazi du sorkuntza ez dela diruaren arabera baldintzatu behar: "Egiteko modu berriak baldin badaude, asma ditzagun moduak horri jarraipena emateko, diruak eta ekonomiak baldintzatu gabe".

Ikusi Altxa Burua saioa osorik nahieran.

Lander Majuelo editoreari Igela argitaletxeko erreleboa hartzea tokatu zaio pandemia garaian. Zentzu horretan, adierazi du aldaketa handi hori eta pandemiak eragindako egoera nahastu direla: "Berez, argitaletxe gisa, balio izan digu aurrekoaren aitortza egiteko, eta norantza berri bat hartzeko presa gehiegirik gabe".

Pandemia garaian bi joera gertatu direla dio; alde batetik, bere iritziz, hainbat herritarrek liburuak baloratu dituela dio, eta bestetik, mundu mailako hainbat joera bizkortu direla azpimarratu du: salmenta digitala, Amazonen indartzea.. 2020ko Durangoko Azokan ere hori ikusi zela azpimarratu du.

Bere iritziz, "estres" egoera hauek ez dira onenak kultur esparru batek, herri batek norantz joan beharko lukeen erabakitzeko: "Irudi berritu bat daukagu, eta orain argiago dugu hemendik aurrera zein gauza egiteak merezi duen, eta nondik heldu beharko geniekeen Nafarroan eta Euskal Herrian. Beste hizkuntza gutxitu batzuetako kideek inbidiaz begiratzen diote daukagunari, baina aldi berean, ez dago planik era iraunkorrean sortzeko, edozeinentzat irisgarria izango den kultura sortzeko, bizia izango dena eta beste gauza batzuk sortuko dituena, momentu jakin batean gizarte batek dituen kezkak, beharrak... landuko dituena". Zentzu horretan, adierazi du beti egon dela borondatea gauza berriak lortzeko, eta zentzu horretan, azpimarratu du belaunaldi berriek serio eta erradikalki esaten dutela pragmatikoki askoz hobeto egin behar direla gauzak.

Bere esanetan, kulturaren funtzio soziala eta kulturaren erabilera bizia (irakuzaletasuna, egitea, norberaren parte hartzea) erdigunean jarri behar dira kultur sektorea diru laguntza berrien bidez eta norantza industrial batekin indartu beharrean: "Kultur sistema hau osatzen dugunok gauza hobeak eskaini beharko genituzke elkarlanean".

Ikusi Altxa Burua osorik nahieran.

Pandemiak ez ditu ondorio txarrak bakarrik izan, eta zenbait idazlerentzat sorkuntzarako momentu egokia izan da; hain zuzen, egoerarengandik ihes egiteko baliatu dugu literatura. Nola bizi izan dute pandemia garaia Irati Goikoetxea, Lander Majuelo eta Angel Errok? Ez galdu aste honetako Altxa Burua saioa.

Ikusi Altxa Burua saio guztiak nahieran.

Angel Errorentzat oso urte "interesgarria" izan da arlo pertsonalean: "Hori ez da horrela izan denontzat, eta beldurra ematen dit norbait minduko ote dudan, baina nire bibentzia pertsonala hori izan da". Pozik dago gauza ezberdinak egin ahal izan dituelako, gauza ezberdinak bizi izan dituelako, eta beste era batean topatu delako bere buruarekin: "Nik uste nuen oso pertsona aterazalea nintzela, baina ikusi dut etxe-zuloa ere izan naitekeela, neure buruarekin gustura egon naitekeela; hala ere, urte nekagarria ere izan da".

Arlo profesionalean, artikuluak idazten eta itzultzen jarraitu duela dio; betidanik egin izan du etxetik lan, eta alde horretatik, ez du aldaketa handirik sumatu: "Beharbada egoera bitxia izan da beste kontu batzuengatik: enkarguak luzatu dira, gauza asko gelditu dira kili-kolo, eta beste batzuk bertan behera gelditu dira...". Errok azaldu duenez, sortze-lana egin du hilabete hauetan, baina ez du hainbeste idatzi: "Pandemiak balio izan dit aitzakia bat emateko neure buruari zergatik ez nuen idazten". Era berean, adierazi du idazteko garaian kaleko esperientzia falta izan zaiola hortik edateko. Ez da bere kasua izan, baina, sortzaile askorentzat pandemia "indartzailea" eta "fokalizatzailea" ere izan dela dio: "Lehendik berez emankorra zena horretara jarri da". Hala ere, ez du uste pandemiari buruzko liburu asko argitaratu direnik.

Gauza ugari planteatu direla dio: urbanismoa, etxegintza, denboraren kudeaketa... Hala ere, ezkorra da etorkizunari begira: "Ni ezkorra naiz, berez, eta gizarteari dagokionez, gauzak lehenera bueltatuko direla uste dut. Oraindik ez gara guztiz honetatik atera, eta oraindik ez dakit ni nola aterako naizen: jarraituko ote dudan etxean gustura egoten, desenfrenora egingo dudan... Uhinak atzera egingo du, eta oraindik ez dakigu zer geldituko den honetatik guztitik".

Ikusi Altxa Burua saioa osorik nahieran.